پژوهشگاه پليمر و پتروشيمي ايران در سال 1365 با هدف توسعه‌ی علوم و فناوري مواد پليمري و پتروشيميايي، تربيت نيروي انساني متخصص و پژوهشگر، تقويت ارتباط با صنعت و دانشگاه، رفع نيازهاي كشور و مشاركت در توليد جهاني علم به اهتمام معاونت اجرایي نخست‌وزير وقت در یک ساختمان استيجاري آغاز به كاركرد. ساختمان كنوني اين پژوهشگاه درآبان ماه سال 1375 با حضور رئيس جمهور وقت افتتاح شد.

هم اكنون اين مجتمع با زيربناي 45000 مترمربع در زميني به مساحت 17 هكتار شامل آزمايشگاه‌ها، كارگاه‌ها، كتابخانه، مرکز رشد فناوریِ پلیمر، قسمت‌های اداری و مالی و خدمات پشتیبانی واقع شده‌است. محققانِ پژوهشگاه پليمر و پتروشيمي ايران بعنوان سرمايه‌ی اصلي اين پژوهشگاه در طي سال‌ها فعاليت خود علاوه بر اجراي موفقيت‌آميز طرح‌هاي پژوهشي، كاربردي، صنعتي، توسعه‌اي و بنيادي و ارائه‌ی هزاران خدمات آزمايشگاهي به صنعت پليمر، با چاپ مقالات در نشريات علمي و پژوهشي در داخل و خارج كشور مشاركت گسترده‌اي در توليد جهاني علم و حرکت در مرزهای دانش داشته‌اند. اين پژوهشگاه در كنار فعاليت‌هاي اصليِ پژوهشي با برگزاري دوره‌هاي آموزشي كوتاه مدت و بلند مدت و تأسيس رشته‌هاي كارشناسي ارشد و دكتري مهندسي پليمر و برپائي سمينارهاي علمي، ملي و بين‌المللي نقش موثري در تربيت نيروي انساني متخصص و پژوهشگر داشته ‌است.

از سال 1393 ریاست پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران به جناب آقای دکتر مهدی نکومنش واگذار گردید و ایشان سکان‌دار تحقق رسالتِ پژوهشی این سازمان گردیدند. دکتر نکومنش پس از فارغ‌التحصیلی در مقطع کارشناسی رشته‌ی شیمی در سال 1361 برای ادامه‌ی تحصیل به خارج از کشور مهاجرت کردند و بعد از کسب مدرک کارشناسی ارشد و دکتری از دانشگاه منچستر انگلستان، به ایران بازگشتند. فعالیت‌های ایشان در مرکز تحقیقات علوم و تکنولوژی پلیمر که امروزه با عنوان پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی شناخته می‌شود؛ آغاز گردید. دکتر نکومنش تا‌کنون تجربه‌ی حضور در تمام رده‌های مدیریتی پژوهشگاه از جمله مدیر آموزش، مدیر واحد تحقیق و توسعه و همچنین سایر معاونت‌ها مانند معاونت طرح و برنامه، معاونت پژوهشی و معاونت اداري و مالي را داشته‌ است.

حضور چندین ساله‌ی ایشان در پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی ایران، شناختی کامل و تجربه‎ای جامع را برایشان به ارمغان آورده ‌است. با ایشان پیرامون پژوهشگاه، برنامه‌ریزی‌ها و اهداف آتی آن به گفتگو نشستیم. شرحی از این تجربه و ترسیمی از برنامه آتیِ آن مجموعه، بسیار جذاب و خواندنی است.

پلیمر علم نسبتاً جدیدی در ایران است. تا پیش از انقلاب اسلامی، رشته‌ای با این عنوان در دانشگاه‌های ایران تدریس نمی‌شد. در اواخر دهه‌ی 50 گروه کوچکی در دانشکده‌ی شیمی دانشگاه امیرکبیر با عنوان مهندسی پلیمر کار خود را آغاز کردند. در ابتدای امر تعداد متخصصین و افرادی که در این حوزه دارای صلاحیت و تجربه‌ی کافی بودند، بسیار محدود بود. بعد از انقلاب و با تأسیس این مرکز اقدام بزرگی در جهت آموزش و تربیت نیروی متخصص پلیمری شکل گرفت. این رشته در بسیاری از دانشگاه‌های کشور گسترش یافت و با استقبال و علاقه‌ی بسیاری روبه رو شد.

دستیابی به اقتصاد دانایی محور، بدون امر پژوهش امکان‌پذیر نخواهد بود.

کشور ما در زمان تحریم روی پای خود ایستاد و قدرت ما توانست پساتحریم را به آنها دیکته کند. اقدامات و فعالیت‌های پژوهشگاه در راستای تولید مواردی که در مقياس میانی یا در مقياس پایین قرار دارند بسیار عالی بود. در سال‌های تحریم، در صنعت پتروشیمی و پلیمر با محدودیت‌های بسیاری در زمینه‌ی فراهم آوردن مواد اولیه روبه‌رو بودیم. این محدودیت‌ها موجب شکوفایی ظرفیت‌های داخلی شد. در بعضی از این موارد حتی توانستیم با کیفیت بالاتری نسبت به موارد وارداتی سنتز کنیم. در مقیاس‌های متوسط و پایین در بعضی موارد که مصرف کشور در حدود 5 تا 10 کیلوگرم بود، اقداماتی در زمینه‌ی مهندسی معکوس، شناسایی، تهیه‌ و حتی ارائه‌ی فرمولاسیون جدید صورت گرفت که انگیزه‌ی ما را برای گام‎های آینده دو چندان کرد. مثال دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد؛ تولید رزین‌‌های گوناگون بوده ‌است که کارشناسان ما در این مورد بسیار خوب عمل کردند. رزین ماده‌ای است که با توجه به ترکیب شیمیایی و کاربردهای آن طبقه‌بندی‌های گوناگونی دارد و در صنایع گوناگون بسیار پرکاربرد است. بعضی محصولات مانند داروها، تولید کم و آزمایشگاهی دارند و ما در این زمینه به صنایع پلیمری کشور کمک موثری کردیم. اگرچه تاکنون در مقیاس‌های بزرگ اقدامی صورت نگرفته است؛ اما با پیشرفت‌های حاصل شده، بدون شک دستيابي به آن دور از انتظار نیست.

محدودیت‌های دوران تحریم موجب شکوفایی ظرفیت‌های داخلی پژوهشگاه شد. در بعضی از این موارد حتی توانستیم با کیفیت بالاتری نسبت به موارد وارداتی سنتز کنیم.

یکی از مشکلات پژوهشگاه‌ها محدودیت قانونی در فروش تولیدات و دستاوردهایشان است. در فرآیندهای تولیدی بعضاً محققین، متخصصین و پژوهشگران، به تولید یک محصول یا یک دستاورد جدید دست پیدا می‌کنند؛ اما به دلیل محدودیت‌ها امکان عرضه و ارائه‌ی آن به خارج از پژوهشگاه و در حقیقت امکان صنعتی کردن آن تولید وجود ندارد. به منظور برطرف نمودن این مشکل و نهادینه‌کردن فناوریِ حاصل شده در مراکز پژوهشی و تحقیقاتی، باید خدمات را از طریق شرکت‌های وابسته یا به عبارتی مراکز رشد ارائه کرد. آنچه در این‌گونه مراکز از جمله مرکز رشد فناوری پلیمر حائز اهمیت است، تجاري كردن دستاوردهاي علميِ آن دسته از دانشگاهيان و صاحبان فناوري است كه بنا به دلایل مختلف، مجال بروز و ظهور پیدا نمی‌کند. برای مثال در دو دهه‌ی گذشته متخصصین ما در سطح بالایی از فناوری موفق به تولید ژل‌های گیاهی شدند که در آن زمان در کشور اقدامی بی‌سابقه بود، این‌گونه موارد، نیاز به تجاری‌سازی دستاوردهای پژوهشی را ضروری می‌کرد. این مرکز در سال 1381 با هدف حمایت از نوآوری و نتایج تحقیقات شکل گرفت و تا به امروز توانسته است گام‌های بزرگی در راستای ایجاد انگیزه برای متخصصین و فارغ‌‌التحصیلان جوان، تجاری‌سازیِ نتایج تحقیقات و حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط بردارد.

در بخش دانشگاهی، همه‌ی پژوهشکده‌ها فعال هستند. هر پژوهشکده به تناسبِ نیروی متخصص و حوزه‌ی کاری خود، بخشی از وظایف آموزشی پژوهشگاه را بر عهده دارد. به عنوان مثال متخصصین پژوهشکده‌ی علوم در حوزه‌ی بایو و بخش علوم و تکنولوژی فعالیت می‌کنند. در بخش مهندسی صنایع، اساتید پژوهشکده‌ی فرآیند کار را پیش می‌برند. علاوه بر آموزش‌های تخصصی هر گروه، در بخشی از فعالیت‌های تحقیقی و پژوهشی چند گروه از پژوهشکده‌های مختلف همکاری می‌کنند.

هدف ما ارائه‌ی یک آموزش دانشگاهی نیست، بلکه تربیت نیروی متخصص و پژوهشگر است. در اینجا فقط دانشجویان ارشد و دکتری پذیرفته می‌شوند. اخیراً مساله‌ی پسادکتری مورد توجه ما قرار گرفته ‌است. با حضور این افراد هم سطح تحقیقات و پژوهش‌های ما بالاتر می‌رود و هم با ایجاد شرایطِ مناسبِ تحقيق برای آنها می‌توانیم از مهاجرت نخبگان و متخصصین جلوگیری کنیم.

بحث رابطه‌ی علم و صنعت بعد از انقلاب اسلامی مورد توجه بسیار قرار گرفته ‌است. متاسفانه همان‌طور که اشاره کردم صنایع بالادستی اعتمادی به تولید و پژوهش داخلی ندارند. پتروشیمی کشور مخصوصاً بعد از خصوصي شدن، به دنبال توسعه‌ی دانش پلیمر و حل کردن مشکلات آن در داخل کشور نیست؛ اگر در ایران بهترین و ناب‌ترین اطلاعات را در اختیارشان بگذاریم باز هم گرایش آنها به استفاده از محصولات و تولیدات خارجی است. ولی صنایع داخلی و پایین‌دستی بهره‌ی خوبی از پژوهشگاه پلیمر گرفتند. خطوط تولید خوبی را راه‌اندازی کرده یا بهبود دادند. بنابراین ارتباط بهتری با قسمت صنایع پایین‌دست شکل گرفته است.

پژوهشگاه پلیمر و پتروشیمی به عنوان مرجع پلیمر و پتروشیمی کشور، خود را موظف کرد تا از ابتدای تأسیس، کلیه‌ی اندازه‌گیری‌هایی که برای آزمون‌های پلیمری کشور به خصوص در صنایع، مورد نیاز است مطابق با استانداردهای روز دنیا شناسایی، خریداری و راه‌اندازی کند و درخدمت کاربران پلیمر قرار دهد.

گام بعدی گرفتن استاندارهای متعدد بین‌المللی بود. ما در طول حیات پژوهشگاه استانداردهای متفاوتی را اخذ کردیم. امسال نیز با گرفتن استانداردISO 17025  ، مجموعه‌ی کاملی به دست می‌آید و پژوهشگاه تبدیل به یک مرکز و مرجع پلیمر در کشور می‌شود. بنابراین هم خدمات آزمون به صنایع پایین‌دست می‌دهد و هم درخدمت پژوهشگران است.

ما همیشه به ارتباط‌های بین‌المللی توجه داشته‌ایم. ده سال پیش اولین قرارداد خود را با شرکت اتریشی مِدِل  منعقد کردیم. این شرکت در زمینه‌ی تولید تجهیزات پزشکیِ گوش میانی فعالیت می‌کرد. آنها عملکردهای دانشمندان ما را دیدند و برای عقد قرارداد با ما استقبال کردند. این اولین قرارداد ما با یک کشور خارجی بود. با همکاری یکدیگر توانستیم کار را توسعه داده و به ثبت برسانیم. این قرارداد که سودآوری خوبی برای پژوهشگاه داشت؛ با هدف برنامه‌های تولیدی تهیه شد اما متاسفانه با اعمال تحریم‌ها، همکاری ما با آنها متوقف شد. این تجهیز توسط شرکت مذکور در کشور اتریش تولید شد اما دیگر نامی از پژوهشگاه پلیمر ایران در میان نبود. این توقف همکاری، موجب رکود فعالیت‌های ما در این حوزه شد.